Trò chơi dân gian đối với đời sống con người Việt Nam đã trở thành một nét văn hóa đặc trưng gắn liền với mọi lứa tuổi. Mỗi dịp lễ Tết, xuân sang thì trong các chương trình lễ hội được tổ chức từ khắp các khu vực tỉnh thành đều không thể vắng bóng những trò chơi dân gian để gắn kết cộng đồng với nhau. Những trò chơi dân gian ngày Tết dưới đây mà betylee sắp giới thiệu đến bạn là danh sách những trò cực kỳ gần gũi và hầu như ai cũng đều yêu thích bởi tính thú vị, đặc sắc, vui nhộn mà nó mang lại.
Mục Lục
Trò chơi đánh đu
Là một trò chơi dân gian khá phổ biến ở Việt Nam. Chơi đu thường diễn ra vào những ngày Tết cổ truyền hay trong các ngày lễ hội đầu xuân ở các hội làng. Theo nhiều nghiên cứu, trò chơi này đã có từ trước thời Hán thuộc.
Từ trong Tết bên cạnh đình hay một thửa ruộng rộng rãi, khô ráo người ta chuẩn bị các cột đu. Họ chọn cây tre to, dài để trồng đu. Một cây đu có thể được trồng bởi 4-6 cây tre to. Cần đu cũng là những cây tre dài nhưng thon nhỏ gọn và chắc để tránh xảy ra trượt hay tuột tay lúc đu nhanh.
Tùy theo sở thích mà người ta đu một hay đu đôi. Khi một người lên cần đu có thể nhờ một người khác đẩy cho mình có đà. Sau đó là tự người đu nhún tùy ý. Đẹp nhất là đu đôi, các đôi trai gái ưng ý lựa chọn nhau lên đu, người nhún người đẩy. Đánh đu thực sự đã trở thành nét đẹp văn hóa trong các dịp lễ, tết… khi các chàng trai, cô gái trong những trang phục rực rỡ sắc màu. Hòa trong tiếng trống, tiếng reo hò cùng bay lên không gian tạo nên bức tranh ngày Tết tràn đầy sức xuân nơi miền quê thôn dã.
Trò chơi dân gian ngày Tết – Đấu vật
Là một trò chơi thượng võ, cũng là một môn thể thao rất nổi tiếng vào các dịp Tết và lễ hội. Ở Việt Nam có nhiều hội vật tại Làng Sình, Liễu Đôi, Hà Nam, Mai Động… Đặc biệt khi xưa ở vùng Bắc Ninh, Phú Thọ có những lò vật và những đô vật nổi tiếng
Để khuyến khích tài năng cũng như sự rèn luyện của trai tráng. Nhiều làng xã đã treo giải vật rất cao trong ba ngày Tết. Tục xưa, người ta trao giải bằng tiền, bằng mâm đồng, nồi đồng hay một số thứ khác. Quy định chung của cuộc đấu là người chiến thắng phải vật cho đối phương thua trắng bụng (ngã ngửa ra đất) hay nhấc bổng được đối phương lên.
Trong môn vật này không chỉ đòi hỏi sức khỏe mà còn là sự mưu trí và nhanh nhẹn của các đô vật. Điều này góp phần đáng kể vào việc chiến thắng được đối phương. Về kỹ thuật cũng có những “miếng” riêng của nó như đệm, bốc, ghì… Mà tùy theo từng hoàn cảnh và điều kiện đô vật phải biết lợi dụng triệt để các thời cơ quật ngã hay bê bổng đối phương.
Trò đập niêu đất
Đập niêu đất cũng là trò chơi dân gian ngày Tết khá phổ biến ở nhiều làng quê miền Bắc. Trò chơi thường diễn ra ở sân đình hay trên sân rộng. Trước khi chơi, người ta trồng ở giữa sân hai chiếc cột cách nhau 5m. Buộc dây thừng nối 2 thân cột làm giá treo niêu. Một vạch mốc cách giá treo niêu khoảng 3 đến 5m được kẻ làm điểm xuất phát.
Trước khi chơi, trọng tài sẽ trao cho người chơi một chiếc gậy dài khoảng 50cm. Những người tham gia chơi đứng dưới vạch mốc và bị bịt mắt. Họ lúc này phải định hình hướng đi và ước lượng khoảng cách treo niêu để đập cho trúng một trong những chiếc niêu đang treo trên dây. Người đập trúng niêu sẽ có được phần thưởng ghi trong mảnh giấy nhỏ trong chiếc niêu bị đập vỡ… Trò chơi đập niêu đất ngày nay vẫn là trò chơi thu hút nhiều người tham gia. Bởi vì tính giải trí khá cao, mang lại không khí vui tươi trong các dịp lễ, hội.
Trò chơi dân gian truyền thống – kéo co
Được biết đến như trò chơi dân gian truyền thống và cũng là một môn thể thao mang tính đồng đội. Kéo co thường có mặt trong lễ hội, sự kiện sinh hoạt cộng đồng thu hút nhiều người tham gia. Nghi lễ và trò chơi kéo co được thực hành rộng rãi trong văn hóa trồng lúa ở các nước Đông Nam Á. Với mong ước mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu. Hay là những tiên đoán liên quan đến sự thành công hay thất bại của nỗ lực trồng cấy.
Tại Việt Nam, kéo co đã trở thành trò chơi tập thể, phong tục phổ biến ở nhiều nơi trong cả nước. Đặc biệt, trò chơi này thường được diễn ra ở vùng Trung du, đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ. Với trung tâm là các tỉnh Vĩnh Phúc, Bắc Ninh và Hà Nội… Cách chơi trò này khá đơn giản, số người chơi bao nhiêu tùy ý. Sau đó được chia làm hai phe bằng nhau. Dùng mốc đánh dấu vạch vôi để bên nào kéo được đối phương sang qua vạch mốc bên kia là bên đó thắng.
Năm 2015, UNESCO đã ghi danh nghi lễ và trò chơi kéo co ở Việt Nam vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại cùng với một số quốc gia khác. Ví dụ như là Campuchia, Hàn Quốc, Philippines. Đây cũng là hồ sơ di sản đa quốc gia đầu tiên Việt Nam tham gia đệ trình và được chấp thuận.
Trò chọi gà
Là một thú chơi tao nhã, vừa có tính tiêu khiển lại vừa khuyến khích việc chăn nuôi của nhà nông xưa. Trò chơi chọi gà xuất hiện ở cả 3 miền Bắc, Trung, Nam của cả nước. Song nổi tiếng nhất phải kể đến nhiều làng nổi tiếng với chơi chọi gà như Đình Bảng, Thổ Hà, Yên Phụ – Yên Phong (Bắc Ninh). Nam Bộ trước đây cũng từng là nơi sôi nổi nhất với thú chơi này. Người ta phải cất công tuyển chọn giống gà hay từ các địa phương như: Cao Lãnh, Hóc Môn, Cần Đước, Trà Vinh… Để có được cho mình những “chiến kê” xuất sắc.
Tuy chỉ là một “thú vui tiêu khiển”. Nhưng việc chăm sóc, chọn lọc, nuôi dưỡng, huấn luyện gà thì là cả một quá trình rất công phu. Từ xa xưa, trong dân gian đã lan truyền “chiêu” lựa gà nòi chuẩn: “Đầu công, mình cốc, mắt ốc, chân chì, cánh võ trai, quản ngắn, chẳng thua ai”. Rồi đến công đoạn chăm sóc, nuôi dưỡng, huấn luyện… Tất cả cũng được những người chơi đặc biệt quan tâm và có những bí quyết riêng.
Xuất phát là trò chơi dân gian ngày Tết, nên tinh thần của trò chơi này là thắng thua không quan trọng. Chủ yếu là để những người nuôi gà chọi chia sẻ kinh nghiệm. Và điều đặc biệt là để khán giả chứng kiến những pha biểu diễn kịch tính của các chú gà. Từ đó tạo niềm vui trong dịp Tết đến Xuân về.
Trò chơi dân gian ngày Tết đặc sắc – cờ người
Là một trong những trò chơi dân gian đặc sắc diễn ra trong các dịp lễ hội. Đặc biệt là trong những ngày Tết Nguyên đán. Trò chơi này không đơn thuần chỉ để giải trí mà còn mang tinh thần thể thao trong một cuộc đấu đầy trí tuệ mang đậm bản sắc dân tộc.
Cờ người thực chất là một môn cờ tướng do người đóng thành các quân cờ. Bàn cờ là sân đất rộng hoặc sân đình, chùa. Mỗi ván cờ là 32 quân, gồm 16 nam, 16 nữ đeo biển (tên quân cờ) trước ngực, đứng vào vị trí. Hai tướng (tướng ông, tướng bà) có 2 cờ đuôi nheo cắm chéo sau lưng, được che lọng. Mỗi lần đi một nước, đấu thủ (có tiếng trống khẩu) gõ một tiếng. Người chạy cờ tới nghe lệnh và chuyển quân trên bãi. Cứ mỗi lần ăn quân của đối phương thì quân cờ thể hiện bằng 1 bài biểu diễn song đấu hoặc một bài tự vệ…
Không chỉ là một trò chơi dân gian. Cờ người còn mang đậm dấu ấn diễn xướng dân gian thông qua các điệu múa kèm theo những bài vè đặc trưng.
Trò đi cầu kiều
Là một trò chơi rất đơn giản mà không kém phần thú vị. Ở trò chơi này, người ta lựa chọn một bờ đất cao trên một hố đất rộng hoặc qua ao, bắc một đoạn tre làm cầu. Đoạn tre ấy một đầu nằm ghếch trên bờ đất. Còn đầu kia buộc vào sợi thừng hay chão, dây buộc vào chiếc cột chôn vững chắc. Làm sao để chiếc cầu đung đưa khó đi.
Giải thưởng được treo trên cột, đến lượt ai, người đó leo cầu lấy thưởng. Có người mới leo được vài bước thì đã ngã. Có người ra tới mút đầu cầu lấy được thăng bằng nhưng khi với tay lấy giải thưởng thì loạng choạng lăn tùm xuống ao. Càng nhiều người ngã cuộc chơi càng hấp dẫn và kích thích sự hiếu thắng của mọi người.
Trò chơi đánh phết
Đánh phết là trò chơi dân gian tổ chức vào ngày hội xuân ở đồng bằng Bắc Bộ. Sân chơi là sân đình, hai đầu sân (theo hướng đông-tây) có vòng tròn vạch vôi hay đào lỗ làm mục tiêu.
Người đánh phết chia làm hai phe dùng gậy tre để cả gốc dài 1m đánh vào quả phết (làm bằng gỗ tròn sơn đỏ, tượng trưng cho Mặt Trời). Hễ quả chuyển vào vòng tròn (hay lỗ) của đối phương là thắng cuộc.
Có người cho rằng trò đánh phết có nguồn gốc từ tục thờ Mặt Trời. Nguyên nhân là do quả phết chuyển động từ đông sang tây và ngược lại. Dân gian còn gắn trò chơi này với sự tích Hai Bà Trưng luyện tập binh sỹ. Các cuộc thi đấu phết đều thu hút đông đảo người xem. Mọi người cùng hò reo khích lệ trong không khí ồn ào sôi động. Cũng bởi vậy mà có câu khẩu ngữ “Vui ra phết.”
Chơi đánh đáo
Đây là trò chơi rất phổ biến ở khắp các vùng quê xưa. Thú vui đánh đáo không chỉ hấp dẫn trẻ em mà cả đối với người lớn bởi nó thể hiện sự khéo léo của người chơi.
Tùy theo quy định của người chơi mà khoét lỗ trên một bãi đất phẳng. Ngoài lỗ đáo là vạch quy định để từ đó người chơi đứng ném tiền xu về phía lỗ đáo. Vạch này xa hay gần lỗ đáo cũng do những người chơi tự quy định, càng xa thì càng khó. Đồng xu nào trúng vào lỗ thì người ấy được ăn. Cứ như vậy, lần lượt tới người tiếp theo, đến khi nào không còn xu nữa thì hết ván.