Đối với những đồng bào dân tộc sống ở khu vực miền núi ở nước ta thì hầu hết đều có văn hóa tôn thờ những vị thần thuộc về thiên nhiên như thần rừng, thần sông, thần suối,.. Và từ đó cũng có nhiều lễ hội, nghi thức được tổ chức để nhằm cảm tạ công ơn bảo vệ, giúp đỡ của các vị thần này đến đời sống đồng bào dân tộc. Nổi bật trong số đó chính là nghi lễ cúng rừng của người Mông ở huyện Si Ma Cai, Lào Cai.
Với ý nghĩa thiêng liêng về tôn trọng tự nhiên, bảo vệ rừng mà dân tộc người Mông mang lại trong nghi lễ này nên mới đây Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận nghi lễ cúng rừng của người Mông tại tỉnh Lào Cai là một trong số những di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Hãy cùng betylee tìm hiểu cụ thể hơn về thông tin cũng như cách thực hiện nghi lễ này thông qua bài viết bên dưới đây.
Mục Lục
Lễ cúng rừng của người Mông ở Lào Cai
Theo quan niệm của người Mông thần rừng, thần cây, thần suối là những vị thần giúp đỡ con người. Từ việc các việc như xua đuổi thú dữ, cho gỗ làm nhà, cho nguồn nước uống… Đặc biệt, lễ cúng rừng được xem như một cuộc họp tổng kết của thôn về công tác bảo vệ rừng. Nó có sự tham gia của tất cả các chủ hộ trong thôn, cán bộ lãnh đạo cấp ủy, chính quyền xã. Việc thực hiện các qui ước, hương ước về bảo vệ rừng, phát triển kinh tế. Đến các thông tin xóa đói giảm nghèo, an ninh trật tự thôn bản,… Tất cả sẽ đều được đem ra bàn bạc công khai.
Nghi lễ cúng rừng của người Mông huyện Si Ma Cai là một tập quán, tín ngưỡng lâu đời. Nó được tổ chức vào dịp tháng 2, tháng 6 âm lịch hàng năm. Đây được xem là lễ hội truyền thống. Là nét đẹp văn hóa tâm linh độc đáo của cộng đồng người Mông nơi đại ngàn Si Ma Cai.
Thông qua lễ cúng rừng, đồng bào Mông cầu mong một năm mưa thuận gió hòa. Mùa màng tươi tốt, cuộc sống ấm no, đoàn kết… Ngoài ý nghĩa tín ngưỡng thiêng liêng, lễ cúng rừng còn là dịp để giáo dục ý thức cho mọi người tình yêu thiên nhiên. Nâng cao ý thức bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sống, tình yêu bản làng, quê hương.
Quy trình thực hiện nghi lễ
Để tiến hành lễ cúng rừng, trước đó dân làng đã họp và tổ chức quyên góp tiền. Tiền này sẽ dùng mua lợn, gà, rượu, hương thơm, vàng mã. Họ cũng bầu ra người chủ lễ, chủ rừng. Người chủ lễ còn gọi là thầy cúng. Người này phải là người có uy tín, hiểu biết về phong tục tập quán, giữ trong mình những văn hóa truyền thống của cộng đồng dân tộc mình. Người chủ rừng phải là người nhiệt tình, được dân làng quý mến, tin tưởng. Và sẽ đại diện cho dân làng chuẩn bị lễ cúng, thực phẩm cho buổi lễ.
Buổi lễ với những nghi thức độc đáo, trang nghiêm được diễn ra ở cửa rừng. Bàn thờ cúng bằng tre được đặt dưới gốc cây cổ thụ. Lễ vật dâng tế thần rừng gồm một con gà trống, 4 chén rượu, hương và giấy bản. Các lễ vật này được cúng dâng Thần rừng hai lần. Sẽ cúng khi con vật còn sống và sau khi đã chế biến chín.
Mỗi lần cúng đều có bài cúng riêng và tương ứng với một thời gian nhất định trong buổi lễ. Trước khi con vật được đem đi chế biến chín để cúng lần thứ hai thì thầy cúng cắt tiết gà. Rồi sau đó lấy lông gà nhúng vào bát tiết dán lên gốc cây cổ thụ. Việc này để báo với thần rừng là dân làng đã dâng lễ vật lên thần rừng. Có như vậy mới linh nghiệm và thần rừng mới chấp nhận.
Nghi lễ cúng rừng trở thành di sản văn hóa phi vật thể
Lễ cúng rừng còn hàm chứa ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Mỗi khu rừng sau đó sẽ được người dân chăm sóc như báu vật của làng. Đây không chỉ là một nghi lễ độc đáo mà còn góp phần bảo vệ các giá trị vật chất, tinh thần trong cộng đồng làng bản. Đồng thời góp phần bảo vệ môi trường sinh thái bền vững. Nhờ tập tục cúng rừng đã góp phần giữ nhiều cánh rừng của đồng bào Mông ở Si Ma Cai hầu như còn nguyên vẹn.
Vào tháng 3/2021 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận Nghi lễ cúng rừng của người Mông là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Ông Lý Seo Vảng, Phó Bí thư Huyện ủy Si Ma Cai cho biết:
“Nhân dân huyện Si Ma Cai rất phấn khởi trong đầu xuân năm mới lễ hội cúng rừng của người Mông đã vịnh dự được đón Bằng công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Đây là một danh hiệu quý giá cho huyện. Đặc biệt là người Mông. Chúng tôi sẽ cố gắng phát huy, bảo tồn những giá trị văn hóa này để bảo vệ rừng tốt hơn.”